Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết vừa cấp cứu cho nam bệnh nhân 50 tuổi (ở Nam Định) tự ý ăn củ ấu tàu (còn gọi là củ ấu tẩu, thảo ô) để tăng cường sức khoẻ, chữa bệnh xương khớp.
Bệnh nhân nhập viện trong tình trạng mất kiểm soát đại tiểu tiện. Kết quả xét nghiệm tìm thấy chất độc aconitin có trong củ ấu tàu. Ngoài ra, chỉ số Troponin T của bệnh nhân là 31,74 ng/L (gấp gần 3 lần bình thường) cho thấy cơ tim tổn thương.
Điều trị cho một bệnh nhân ngộ độc củ ấu tàu
Ngộ độc do ăn củ ấu tàu
Bệnh nhân cho biết sử dụng củ ấu tàu mấy chục năm, bằng cách luộc ăn và uống nước (một lượng rất ít) để tăng sức mạnh xương khớp, chịu đòn, tránh đau khi tập võ.
Nhiều lần ăn, ông thấy tê bì khắp cơ thể, thường xử trí bằng cách chạy hoặc nhờ người tác động lực vào cơ thể để toát mồ hôi, sau đó bình thường. Tuy nhiên, lần này, bệnh nhân đã chạy nhiều vòng và nhờ người hỗ trợ tác động vật lý, chủ động tạo nôn để đẩy phần đã sử dụng ra ngoài nhưng hiện tượng tê bì ngày càng nặng, người choáng váng, ngất, vệ sinh không tự chủ.
Bệnh nhân được xử trí truyền dịch tại cơ sở y tế tuyến huyện và chuyển đến Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai.
Trước đó, các cơ sở y tế từng cấp cứu, điều trị cho nhiều trường hợp bị ngộ độc do ăn củ ấu tàu. Hầu hết bệnh nhân cấp cứu trong tình trạng kích thích nhiều, tê miệng lưỡi, tê chân tay, vã mồ hôi, đau tức ngực, khó thở, huyết áp không đo được, đại tiện không tự chủ.
Bác sĩ Nguyễn Văn Chiến, Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết trung tâm từng có các bệnh nhân ngộ độc rất nặng. Biểu hiện nguy hiểm nhất của ngộ độc aconitin là loạn nhịp tim, ngoại tâm thu thất, trường hợp nặng là ngoại tâm thu thất đa ổ, nhịp nhanh thất, xoắn đỉnh, rung thất và tử vong. Loạn nhịp tim là nguyên nhân chính gây tử vong và nguy cơ tử vong luôn thường trực một khi ngộ độc đã xảy ra.
Ngộ độc aconitin xuất hiện rất nhanh, các triệu chứng có thể xuất hiện ngay hoặc sau vài phút/ vài giờ sau khi uống dịch chiết hoặc ăn củ, rễ, lá cây ấu tàu. Biểu hiện ngộ độc khá đặc trưng là cảm giác tê bì môi, lưỡi, chân, tay, thậm chí toàn thân, đau bụng, nôn, tiêu chảy.
Ấu tàu thuộc danh mục thuốc độc bảng A
Theo bác sĩ Chiến, củ ấu tàu là loài thực vật chứa độc tính rất mạnh, độc tính chứa trong nó là acotinin được xếp vào danh sách thuốc độc bảng A. Chỉ với một hàm lượng nhỏ có thể gây tử vong, liều chỉ 1 mg có thể gây ngộ độc nặng, 2 – 3 mg đủ để gây tử vong một người trưởng thành. Aconitin gây độc trên tim, thần kinh và tiêu hóa.
Củ ấu tàu thường được dùng trong Đông y, dùng làm rượu thuốc để xoa bóp, chữa các chứng đau, tê, nhức, mỏi xương khớp. Nhiều người đi du lịch, thăm quan… được giới thiệu củ ấu tàu là đặc sản, thuốc chữa bách bệnh nhưng khi sử dụng, nấu cháo ăn thì bị ngộ độc.
Củ ấu tàu được đưa vào danh mục dược liệu độc của Bộ Y tế. Khi sử dụng đường uống, chỉ sử dụng phụ tử đã qua quá trình chế biến theo các hướng dẫn của Dược điển Việt Nam và Bộ Y tế nhằm làm giảm hàm lượng của aconitin xuống mức có thể chấp nhận, lúc đó mới sử dụng được trong điều trị.
Hình ảnh củ ấu tàu và sản phẩm ấu tàu đã qua bào chế. Ảnh: Bác sĩ cung cấp
Bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai), cho biết có một dạng của ấu tàu đã qua bào chế với mục đích giảm độc gọi là phụ tử chế. Tuy nhiên, Trung tâm đã cấp cứu nhiều bệnh nhân ngộ độc củ ấu tàu, kể cả ở dạng phụ tử chế.
“Quy trình bào chế củ ấu tàu có thể chưa được đảm bảo an toàn, hơn nữa cũng không thể xác định được hàm lượng độc tố aconitin bên trong sản phẩm tạo ra, hoặc hàm lượng độc tố cũng không ổn định, lúc cao, lúc thấp. Do đó, người dân chỉ dùng ở dạng bôi ngoài da, không nên uống hay ăn củ ấu tàu”- bác sĩ Nguyên khuyến cáo.
