Sau khi Tổng thống Yoon Suk-yeol ban bố thiết quân luật đêm 3/12, trung tướng Kwak Jong-geun, lãnh đạo Bộ chỉ huy Đặc nhiệm Lục quân Hàn Quốc, nhận lệnh điều binh sĩ dưới quyền tới đưa các nghị sĩ khỏi tòa nhà quốc hội.
Hong Jang-won, phó giám đốc thường trực Cơ quan Tình báo Quốc gia (NIS) của Hàn Quốc, cho hay Tổng thống Yoon khi đó đã gọi điện cho ông, ra lệnh “Bắt hết bọn họ. Dọn sạch mọi thứ”.
Danh sách những người cần bắt được Bộ chỉ huy Phản gián Quốc phòng cung cấp, gồm lãnh đạo đảng Dân chủ (DP) đối lập Lee Jae-myung, Chủ tịch Quốc hội Woo Won-shik, thậm chí có cả Han Dong-hoon, lãnh đạo đảng Quyền lực Nhân dân (PPP) cầm quyền của Tổng thống Yoon. Loạt chính trị gia cấp cao, nhà báo, nhà hoạt động cũng nằm trong danh sách mà NIS cần “bắt giữ và thẩm vấn”.
Tổng thống Yoon dường như kỳ vọng sự phối hợp giữa lực lượng đặc nhiệm tinh nhuệ với NIS và cơ quan phản gián quốc phòng sẽ giúp ông nhanh chóng kiểm soát được nhà quốc hội, ngăn họ tổ chức phiên họp bãi bỏ lệnh thiết quân luật. Các biện pháp được thực thi trong thời kỳ thiết quân luật, như cấm hoạt động chính trị, cấm tụ tập và tăng cường kiểm soát truyền thông có thể giúp Tổng thống Yoon củng cố quyền lực trước phe đối lập.
Nhưng mọi thứ dường như không diễn ra theo kế hoạch của ông Yoon ngay từ đầu. Tướng đặc nhiệm Kwak cho rằng lệnh bắt các nghị sĩ là bất hợp pháp, do đó ông đã chủ động “không thực hiện mệnh lệnh” một cách tích cực.
Tại thực địa, những chiếc trực thăng đầu tiên chở đặc nhiệm đã không thể tiếp cận tòa nhà quốc hội Hàn Quốc vì không được vào vùng cấm bay gần đó, do thiếu sự phối hợp giữa chỉ huy thiết quân luật với lực lượng phòng không.
Toán đặc nhiệm chỉ tới nơi 40 phút sau khi ông Yoon ban bố thiết quân luật, lúc này nhiều nghị sĩ đã vào được bên trong tòa nhà quốc hội. “Sự hỗn loạn và thiếu phối hợp nghiêm trọng giữa lực lượng quân đội và cảnh sát đã giúp bảo vệ nền dân chủ của chúng ta”, cựu nghị sĩ đối lập Kim Jong-dae nói.
Khi tìm cách vào tòa nhà quốc hội, các binh sĩ Hàn Quốc đã bị trợ lý nghị sĩ và nhân viên cản lại, nhằm ngăn họ tiến vào phòng họp, nơi các nghị sĩ chuẩn bị bỏ phiếu thông qua nghị quyết chặn thiết quân luật.
Các binh sĩ đặc nhiệm dường như đã không hành động một cách quyết liệt và tránh đụng độ với các trợ lý nghị sĩ, cũng như không tìm mọi cách xông vào phòng họp. Sau khi nghị quyết được thông qua, họ nhanh chóng rút khỏi tòa nhà.
Trực thăng bay tới tòa nhà quốc hội Hàn Quốc tại Seoul ngày 3/12. Video: X/Geiger Capital
Nhiều người đang tìm hiểu lý do quân đội Hàn Quốc không thể hoặc không muốn thực hiện lệnh của Tổng thống Yoon. Theo các chính trị gia hàng đầu và chỉ huy quân sự cấp cao, chiến dịch thi hành thiết quân luật là hoạt động quy mô hẹp và được tổ chức kém ngay từ đầu.
Các quan chức cấp cao Hàn Quốc cho biết cựu bộ trưởng quốc phòng Kim Yong-hyun chịu trách nhiệm trong quyết định điều động quân.
Đại tướng Park An-su, tư lệnh lục quân Hàn Quốc chịu trách nhiệm ban hành sắc lệnh thiết quân luật, nói rằng ông “chỉ biết về tuyên bố thiết quân luật sau khi xem ông Yoon phát biểu trên truyền hình” và không biết đầy đủ nội dung liên quan.
Ngoài cựu bộ trưởng Kim Yong-hyun, đại tướng Park An-su và trung tướng Kwak Jong-geun, dường như không ai trong bộ chỉ huy quân đội Hàn Quốc hoặc lãnh đạo chính trị cấp cao có thời gian để chuẩn bị thực thi hiệu quả thiết quân luật trên cả nước.
Giới quan sát nhận định kế hoạch được đột ngột đưa ra dường như là nguyên nhân khiến lực lượng chuyên trách chậm thực thi thiết quân luật, khiến toàn bộ quá trình đổ bể.
Các quan chức ngoại giao, cựu chỉ huy quân đội và chuyên gia Hàn Quốc nhận định trong 6 tiếng thiết quân luật có nhiều giai đoạn lực lượng trên thực địa “giảm tốc độ thực hiện nhiệm vụ theo mệnh lệnh”.
Binh sĩ Hàn Quốc tại khuôn viên tòa nhà quốc hội ngày 3/12. Ảnh: AFP
Chun In-bum, cựu trung tướng quân đội Hàn Quốc, nhận định lệnh thiết quân luật “vô nghĩa và giới chỉ huy quân đội hầu như không chuẩn bị thi hành”. “Ông Yoon phán đoán sai về tình hình”, ông Chun nói. “Binh sĩ nghe lệnh, nhưng thực thi không mấy tích cực”.
Cựu đại tá hải quân Park Bum-jin cho biết giới chỉ huy quân đội lo ngại về hậu quả khi tuân theo mệnh lệnh mà sau này được chứng minh là bất hợp pháp. Những người tiến hành cuộc đảo chính năm 1979, trong đó có cựu đại tướng Chun Doo-hwan, đã bị truy tố. “Nếu tôi là chỉ huy quân đội, tôi cũng sẽ không tích cực thi hành mệnh lệnh tại hiện trường”, ông Park cho biết.
“Quân đội Hàn Quốc dường như thực hiện lệnh thiết quân luật một cách nửa vời”, Andrew Gilholm, chuyên gia tại công ty tư vấn rủi ro địa chính trị Control Risks có trụ sở tại Anh, đánh giá. “Các binh sĩ đụng độ với nhân viên, trợ lý nghị sĩ khi họ vào bên trong tòa nhà, song không nổ súng, bắt lãnh đạo phe đối lập hay ngăn cản cuộc bỏ phiếu”.
Trung tướng Kwak Jong-geun ngày 6/12 cho biết ông yêu cầu không cấp đạn thật cho các binh sĩ được điều tới tòa nhà quốc hội. Truyền thông Hàn Quốc đưa tin các binh sĩ trên thực địa được yêu cầu không dùng vũ lực gây sát thương.
Ngoài tòa nhà quốc hội, binh sĩ Hàn Quốc còn tới trụ sở Ủy ban Bầu cử Quốc gia và ít nhất một cơ quan truyền thông đối lập. Kim Yong-bin, Tổng thư ký Ủy ban Bầu cử Quốc gia Hàn Quốc, cho biết các binh sĩ tịch thu điện thoại của 5 viên chức và chặn đường vào tòa nhà.
Tuy nhiên, truyền thông Hàn Quốc vẫn đưa tin suốt đêm mà không bị gián đoạn, trong khi các nghị sĩ đối lập không bị bắt. Điều này trái ngược với sắc lệnh thiết quân luật, theo đó cấm mọi hoạt động chính trị và yêu cầu kiểm soát mọi đơn vị truyền thông.
Nhân viên tại quốc hội Hàn Quốc xịt bình cứu hỏa vào binh sĩ bên trong tòa nhà ngày 3/12. Ảnh: Reuters
Một cựu cố vấn quân đội Mỹ tại Hàn Quốc nhận định chiến dịch thi hành thiết quân luật của Tổng thống Yoon và các sĩ quan quân đội cấp cao có quy mô khá hẹp. “Nếu ông Yoon muốn phong tỏa toàn bộ đất nước, chúng ta sẽ chứng kiến chiến dịch quy mô lớn hơn nhiều”, người này nói.
Lee Jae-myung, lãnh đạo đảng Dân chủ đối lập tại Hàn Quốc, ngày 6/12 nhận định Tổng thống Yoon Suk-yeol có thể sẽ tìm cách áp đặt lệnh thiết quân luật một lần nữa để ngăn quốc hội mở phiên luận tội ông.
Lo sợ kịch bản này, đảng Dân chủ đã yêu cầu toàn bộ 170 nghị sĩ ăn ngủ tại tòa nhà chính của quốc hội, chờ đến khi cuộc bỏ phiếu được tổ chức vào chiều 7/12.
“Mọi người nghĩ rằng quân đội và cảnh sát sẽ ngần ngại thực thi lệnh thiết quân luật thứ hai, song ông Yoon có thể sẽ lợi dụng những lỗ hổng pháp lý để thử lại lần nữa”, ông Lee nói, không đề cập cụ thể đó là những lỗ hổng nào.
Nguyễn Tiến (Theo FT, AFP, AP)
